Ғылыми қызметі

Резерват ғылыми-зерттеу мекемесі болып табылады және ғылыми және ғылыми-техникалық қызметті жүзеге асырады.

Табиғат қорғау мекемелеріндегі ғылыми қызмет мемлекеттік табиғи-қорық қорының табиғи кешендері мен объектілерін зерделеу, табиғат шежіресін жүргізуді қоса алғанда, табиғи процестерге мониторинг жүргізу, сондай-ақ биологиялық әртүрлілікті сақтаудың, экологиялық жүйелер мен мемлекеттік табиғи-қорық қорының объектілерін қалпына келтірудің ғылыми негіздері мен әдістерін әзірлеу жөнінде стационарлық жүйелі байқаулар ұйымдастыру арқылы жүзеге асырылады.

Ғылыми-зерттеу қызметіне мыналар жатады:

• жаңа білім алуға, соның ішінде табиғат жылнамасын жүргізуге бағытталған іргелі ғылыми зерттеулер;
• табиғатты қорғау мен экологиялық мониторингтің ғылыми әдістерін әзірлеуге бағытталған қолданбалы ғылыми зерттеулер.

 

Ғылыми-техникалық қызметке мыналар жатады:

• кешенді экологиялық мониторинг жүргізу;
• табиғи және тарихи-мәдени кешендер мен объектілерге түгендеу жүргізу;
• геоақпараттық жүйелерді және олармен байланысты мәліметтер базасын құру.

 

Ғылыми зерттеулердің негізгі бағыттары:

• зерттелетін аумақта модельдік экожүйелерді, биоценоздың бір түрін екіншісіне ауыстыруға бейім аумақтарды, табиғи ортаның экологиялық жай – күйінің индикатор түрлерін бөле отырып, табиғи кешендер мен олардың жекелеген компоненттерін табиғи резерват аумағы мен оның қорғау аймағы шегінде түгендеу;
• биоценоздардың, сондай-ақ олардың компоненттерінің жай-күйі мен динамикасы туралы мәліметтер базасын қалыптастыру;
• қорғалатын аумақтағы өсімдіктер мен жануарлардың сирек кездесетін және жоғалып кету қаупі төнген, эталондық және бағалы түрлерінің популяциясын, сондай-ақ оларға экологиялық факторлар мен қорғау режимінің әсері туралы зерттеу;
• табиғи процестердің мониторингін жүзеге асыру, табиғи және тікелей немесе жанама антропогендік әсерлердің нәтижесінде табиғи кешендерде болып жатқан барлық өзгерістерді тіркеу мақсатында «табиғат жылнамасында» нәтижелерді тіркеу;
• табиғи кешендерді, биологиялық әртүрлілікті, организмдердің жекелеген түрлері мен топтарын қорғауды жақсарту, ұтымды пайдалану және қалпына келтіру бойынша ғылыми негізделген ұсыныстар әзірлеу. Қызметтің барлық түрлерін (шаруашылық, рекреациялық) талдау негізінде мемлекеттік табиғи резерватта биоәртүрлілікті сақтау мен қалпына келтірудің ғылыми әдістері әзірленіп, енгізілуі;
• табиғи резерват аумағының және іргелес аумақтардың биологиялық әртүрлілігін салыстырмалы талдау;
• жануарларды реинтродукциялау: Бұхар бұғысы, құлан, жолбарыс.

 

Резерваттың ғылыми бөлімінің құрамына 8 қызметкер кіреді: бөлім басшысы, аға ғылыми қызметкер, 2 ғылыми қызметкер, 1 кіші ғылыми қызметкер және 3 зертханашы.

Резерват аумағындағы ғылыми-зерттеу жұмысы Іле-Балқаш мемлекеттік табиғи резерватын басқарудың 2019-2023 жылдарға арналған жоспарына және ҚР АШМ Орман шаруашылығы және жануарлар дүниесі комитетінің бұйрығымен бекітілген және Іле-Балқаш МТР ғылыми-техникалық кеңесі мақұлдаған 2019-2023 жылдарға арналған перспективалық тақырыптық жұмыс жоспарына сәйкес жүргізіледі.

 

Келесі тақырыптар бойынша ғылыми жұмыстар жүргізу жоспарланған:

1. «Іле-Балқаш МТР сүтқоректілерінің болу сипатын, биологиясын, көші-қон жолдарын зерттеу және оларды маусымдық есепке алу. Териофаунаны түгендеу»;
2. «Іле-Балқаш МТР авифаунасы мен іргелес аумақтарды түгендеу, сирек кездесетін, жойылып кету қаупі төнген, жаһандық маңызы бар және негізгі құс түрлерінің таралуы мен саны»;
3. «Іле-Балқаш МТР Ихтиологиялық және гидробиологиялық зерттеулер, ихтиофаунаны түгендеу»;
4. «Іле-Балқаш МТР флорасы мен өсімдіктерін экожүйелер бойынша зерттеу, өсімдіктерді түгендеу»;
5. «Іле-Балқаш МТР энтомофаунасын түгендеу»;
6. «Іле-Балқаш МТР су объектілерінің метеорологиялық жағдайлары мен гидрологиялық режимінің мониторингі»;
7. «Табиғат жылнамасы».

2018 жылдың желтоқсанынан бастап резерватта ғылыми-техникалық кеңес жұмыс істейді, ол резерваттың ғылыми-зерттеу және ғылыми-техникалық қызметін алқалы басқарудың ғылыми-сараптамалық органы болып табылады. ҒТК құрамына резерват директоры және оның ғылыми-зерттеу жұмысы және жалпы мәселелер жөніндегі орынбасарлары, бас бухгалтер, резерваттың ғылыми бөлімінің 4 қызметкері, туризм, рекреация және экологиялық білім бөлімінің басшысы кіреді.

 

Резерват  ҒТК келесі функцияларды орындайды:

• ғылыми қызметкерлердің ғылыми-зерттеу жұмыстарының жоспарлары мен бағдарламаларын және олардың ғылыми қызмет нәтижелері туралы есептерін қарайды және бекітеді;
• ЕҚТА-да кешенді мониторингті дамытудың қорытындылары мен перспективаларын талқылайды;
• ЕҚТА тапсырысы бойынша дайындалған ҒЗЖ нәтижелерін қарауды және қабылдауды жүзеге асырады;
• ғылыми қызметкерлерді ведомстволық және үкіметтік наградалар мен құрметті атақтарға ұсыну туралы; сыйлықтар мен стипендиялар алуға ұсыну туралы мәселелерді қарайды;
• ғылыми еңбектерді басып шығару, ғылыми және ғылыми-практикалық кеңестер мен конференцияларға дайындық мәселелерін талқылайды;
• ЕҚТА ғылыми-зерттеу қызметі бойынша ұйымдастыру-әдістемелік құжаттарды дайындайды және бекітеді;
• қорықтың басқа ғылыми-зерттеу мекемелерімен және жоғары оқу орындарымен, оның ішінде қоршаған табиғи ортаны қорғау саласындағы ғылыми кадрлар мен мамандарды даярлау жөніндегі ынтымақтастығын дамыту мәселелерін қарайды;
• қорықтың аумақтық құрылымын, оның шекараларын оңтайландырудың, өңірде жаңа ерекше қорғалатын табиғи аумақтар құрудың перспективалық жоспарларын бағалайды;
• қорық аумағының экожүйесіне теріс әсер етуі мүмкін шаруашылық және өзге де объектілерді орналастыру жобалары мен схемалары бойынша, оның ішінде олардың қоғамдық және мемлекеттік сараптамасын жүргізу шеңберінде сараптамалық қорытындыларды қарайды және дайындайды;
• қорықтың ғылыми кадрларын аттестаттаудан өткізеді;
• ЕҚТА-да өзекті мәселелер бойынша ғылыми семинарлар өткізудің жоспарлары мен бағдарламаларын қарайды және бекітеді;
• ЕҚТА табиғи ресурстарын басқаруға байланысты, оның ішінде жабайы жануарлар мен өсімдіктерді аумақтан алып қоюға байланысты мәселелерді қарайды;
• мониторинг және ғылыми зерттеулер деректері негізінде ЕҚТА директорына туристік және экскурсиялық маршруттардағы, сондай-ақ ЕҚТА аумағындағы арнайы бөлінген учаскелердегі антропогендік жүктемелерді реттеу (ұлғайту немесе азайту) бойынша ұсынымдар дайындайды;
• алқалы шешімді талап ететін ЕҚТА ғылыми және ғылыми-техникалық қызметінің өзге де мәселелерін қарау.

 

Ғылыми ынтымақтастық

Резерваттың ұзақ мерзімді ғылыми байланыстары бар және ғылыми-зерттеу қызметінің әртүрлі салаларында өзара тиімді ынтымақтастық туралы жаңа шарттар жасасады.